Nenets zitten niet te wachten op een gelamineerde stamboom in hun Chum.

Ingezonden brief aan NRC-Opinie dd. 25 augustus 2017
Met kromme tenen las ik het reisverhaal ‘Nomaden interviewen bij min 25 graden’ over het bezoek van MyHeritage-vrijwilligster Thamar Pinhas aan de Nenets door Sjoerd Wielenga in de NRC van 17 augustus 2017. Alweer wordt er koloniaal gesproken over ‘stammen’ in plaats van ‘inheemse volken’. Ook betreft het hier de ‘Nenets’ en niet de ‘Nenetsen’. Is het in Nederland zo moeilijk om de richtlijnen van de Verenigde Naties (VN-declaratie over de rechten van inheemse volken – UNDRIP, welke ook door Nederland is geratificeerd) hierin te volgen? Wij spreken, als we het over Friesen of Hollanders hebben, toch ook niet van stammen?
Zorgwekkend is de nonchalance waarmee de uitbreiding van de database van stambomen van het bedrijf MyHeritage besproken wordt. MyHeritage verzamelt namelijk ook DNA-materiaal en daarmee dus ook genetisch materiaal, test daarmee de genealogie, etniciteit, etc. Cruciaal is daarom de vraag of MyHeritage tijdens hun bezoek aan de Nenets en andere inheemse volken ook DNA heeft afgenomen. Want het gaat vandaag de dag zo gemakkelijk en klink onschuldig: even een paar wattenstaafjes uitdelen en het is zo gepiept. Organisaties van inheemse volken zijn daar zeer kritisch over, zoals ook de documentaire ‘Gene Hunters’ uit 1995 al laat zien.
Ook vraag ik me af of MyHeritage de internationale richtlijnen, welke voor het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek afgesproken zijn, gevolgd heeft. Het verrichten van wetenschappelijk is in de Russische Federatie zeer moeizaam.
De Nenets, vooral de semi-nomadische rendierhouders, hebben wel grotere prioriteiten dan een gelamineerde stamboom in hun Chum. Behalve dat zij, net als andere inheemse Arctische volken, door de versnelde klimaatverandering in hun voortbestaan bedreigd worden, kan men zich in de Russische Federatie niet zonder risico uiten. Verschillende inheemse woordvoerders werden aangaande activiteiten in internationaal verband de mond gesnoerd en waren genoodzaakt zich – al dan niet met familie – in het buitenland te vestigen. Het lijkt mij daarom in verslaggeving veel belangrijker om bij dergelijke praktijken de juiste journalistieke vragen te stellen, in plaats van een ethno-exotistisch plaatje te schetsen.
Govert de Groot
Arctic Peoples Alert

NRC, Sjoerd Wielenga, 17 augustus 2017:
www.nrc.nl

Nomaden interviewen bij min 25 graden
Thamar Pinhas (27) werkt voor een bedrijf dat wereldwijd familiegeschiedenissen vastlegt. Onlangs werd ze drie weken naar Siberië gestuurd.
Sneeuw, sneeuw en nog eens sneeuw. Voor haar, achter haar en opzij. Waar Thamar Pinhas (27) ook kijkt, ze ziet alleen een grote, witte, kale vlakte. Na een rit van zo’n tien uur stuiteren in een Trekol – een terreinwagen die door een dik pak sneeuw kan rijden – komt ze samen met haar collega’s aan in het witte landschap. Een tam rendier met een strikje om – een huisdier – verwelkomt het bezoek. Ze voelt zich als een klein kind in een magische wereld.
Pinhas is beland in de uitgestrekte toendra van Siberië, in het Aziatische deel van Rusland. Ze nam dit voorjaar deel aan een bijzonder project van haar werkgever: een drieweekse expeditie die als doel had de familiegeschiedenis vast te leggen van de Nenetsen, een oude stam met zo’n 45.000 nomaden. De stam, die leeft en werkt met rendierkuddes, wordt in zijn manier van leven bedreigd door de oprukkende olie- en gasindustrie in het gebied.
De Nederlandse Pinhas werkt sinds 2014 in Tel Aviv bij het Israëlische MyHeritage, een online platform voor stambomen, familiegeschiedenis en DNA-tests. Het platform heeft naar eigen zeggen 91 miljoen gebruikers wereldwijd, onder wie ongeveer een miljoen Nederlanders. Zij kunnen zich gratis inschrijven, maar wie volledig gebruik wil maken van de mogelijkheden moet een betaalabonnement afsluiten.

Veldwerk
Medewerkers van MyHeritage reisden eerder naar Namibië en Papoea-Nieuw-Guinea, waar andere inheemse stammen met uitsterven worden bedreigd. Want, is de gedachte van het bedrijf, elk mens – met en zonder internetverbinding – heeft er recht op dat z’n familiestamboom digitaal wordt bewaard voor het nageslacht.
Van de veertig collega’s die zich opgaven voor de reis naar Siberië, koos het management er zes uit, onder wie Pinhas. Ze twijfelde geen moment om te solliciteren toen ze hoorde wat de bestemming was, vertelt ze. „Het was een once-in-a-lifetime-experience.” Normaal beantwoordt ze voor haar werk per e-mail technische en genealogische vragen van Engels- en Nederlandstalige klanten, nu kreeg ze de kans om veldwerk te doen.
Hoeveel zin Pinhas ook had in de expeditie, toch was ze vooraf zenuwachtig. „Ik ben geen kampeerder en heb een hekel aan kou. Het was daar min 25 graden en bovendien zouden we bij de lokale bevolking in tenten leven, zonder douche en wc. Daar zag ik erg tegenop.”
Op 22 maart begon de expeditie. In de tenten van de Nenetsen, ‘tsjoems’, interviewde Pinhas met twee collega’s en met behulp van een tolk de bevolking. Ze wilden achterhalen hoe de Nenetsen leven, wat hun tradities zijn en welke familieverhalen er mondeling zijn overgeleverd. Ook wilde het team een stamboom maken en inventariseerde daarom namen, geboorte- en sterfdata. Alle informatie werd ter plekke met behulp van speciale software ingevoerd en na de expeditie in een online stamboom vastgelegd.
De families moeten goed met elkaar samenwerken om te kunnen overleven in de sneeuw, zag Pinhas. „We spraken een zeventigjarige vrouw die elke dag dertig kilometer loopt om de rendierkuddes te verzorgen. We waren er stil van.” De Nenetsen zijn in alles afhankelijk van hun rendieren. Ze eten niet alleen rendiervlees, maar maken van de huiden tentdoeken, matrassen, kleding en speelgoed. De geweien verkopen ze. „En tijdens een rituele slachting drinken ze zelfs het bloed.”

Satelliettelefoon
Het was werken in soms barre omstandigheden. Even naar de wc gaan bleek inderdaad een uitdaging. Voordat ze uit een door een oven verwarmde chum de vrieskou instapte, moest Pinhas eerst al haar beschermende kleding aantrekken. „De traditie staat niet toe dat vrouwen zichtbaar zijn tijdens hun sanitaire activiteit. Dus ik liep eerst vijf minuten zodat ik me achter een heuveltje kon verstoppen.”
Halverwege de expeditie sliep het team twee nachten in een hotel in de stad en was er eindelijk gelegenheid om te bellen met het thuisfront. „In de toendra was een satelliettelefoon beschikbaar. We mochten daarmee een geliefde bellen, maar toen mijn vriend belde was er steeds geen gehoor. Dat was het enige moment dat ik er even doorheen zat.”
Na drie weken arbeid kon het team dertien stambomen bouwen, waarin meer dan drieduizend mensen zijn opgenomen. De vroegste achterhaalde gebeurtenis is een geboorte uit 1880, en met foto’s en video’s is het dagelijks leven en de familiebanden van het volk vastgelegd. In de bewoonde wereld hebben de Nenetsen nu dus toegang tot hun online stamboom. „Maar”, zegt Pinhas, „we willen alles ook printen en lamineren zodat ze het kunnen ophangen in de chum.”
Is ze haar werk ná de expeditie leuker gaan vinden? „Ik ben het vooral belangrijker gaan vinden. Doordat ik nu niet alleen per e-mail, maar écht contact heb gehad met mensen over hun familieverleden, begrijp ik hoe emotioneel betrokken mensen daarbij zijn.”
Na de reis ging ze zelf ook bij familie langs, vertelt Pinhas, en op haar LinkedIn-profiel staat inmiddels dat ze carrièremogelijkheden in Nederland zoekt. „Wie weet verhuis ik binnenkort terug zodat mijn vriend en ik mijn familie vaker kunnen zien.”
Foto’s: MyHeritage
blog.myheritage.com

Alaska 150 jaar

Infomatie bij de Arctica Kalender 2017

Alaska 150 jaar
De Arctica kalender 2017 gaat over Alaska, de mensen die daar wonen en de tussen hen gecreëerde grenzen. Net als in 2014 heeft fotograaf Jeroen Toirkens van nomadslife.nl hiervoor belangeloos zijn foto’s ter beschikking gesteld.
Aan het einde van de internationale datumgrens, in het uiterste westen van Alaska, middenin de Beringstraat ligt het eilandje Inaliq, de Inupiat naam voor Little Diomede. Aan de overkant van de grens met de Russische Federatie, 4 kilometer verderop ligt het grotere Imaqłiq (Big Diomede).
150 jaar geleden behoorde ook Inaliq tot Rusland. Echter, op 30 maart 1867 kochten de Verenigde Staten van Amerika Alaska voor slechts US$ 7.200.072 (nu ongeveer US$ 120 miljoen), omdat Rusland dacht dat het land weinig waard was. Naar de volken die al in Alaska woonden werd niet gekeken. De formele soevereiniteits­overdracht vond op 18 oktober 1867 plaats, een datum die sindsdien “gevierd” wordt als Alaska Day.
Inupiatfamilies (Inuit – In Nederland nog veel te vaak eskimo’s genoemd) konden vrijelijk reizen, totdat in 1948 de grens werd gesloten en de laatste families van Imaqłiq verplaatst werden naar het Russische vasteland. Het ijsgordijn was een feit. Eerst in 1989, tijdens een Russisch-Amerikaanse expeditie met hondensledes langs de Russische kust, kon het contact met familie worden hersteld. Echter, contact onderhouden blijft moeizaam. In 2017 zullen bewoners van Inaliq proberen Imaqłiq te bezoeken.

Naamsverandering
Na een oproep van de Inuit Circumpolar Council worden, zowel in Canada en Alaska, steeds meer westerse geografische namen vervangen door de oorspronkelijke Inuit-namen. Eerder gebeurde dit al op Groenland, waar de Deense aardrijkskundige namen zijn vervangen, die trouwens eerder de Nederlandse namen hadden vervangen. Zo stemde in Barrow op 4 oktober 2016 een kleine meerderheid, 381 stemmen voor en 375 tegen, voor de wijziging van de naam in Utqiagvik (oot-GHAR-vik). Het is niet duidelijk wat Utqiagvik betekent. Sommigen zeggen een plek waar sneeuw uilen worden gejaagd, anderen een plek waar je aardappelen verzameld, hoewel aardappelen hier niet groeien (waarschijnlijk waren aardappelen daar te koop).

Arctic Peoples Alert maakt naast de kalender vooral gebruik van digitale media: http://www.arctica.nl en Facebook. Wilt u onze elektronische nieuwsbrief Poolkoorts ontvangen, stuurt u dan een email aan: arctica@planet.nl o.v.v. Poolkoorts.

Borealis project
Fotograaf Jeroen Toirkens is samen met journalist Jelle Brandt Corstius een nieuw project gestart. Kijk voor meer informatie op: borealisproject.nl

Full steam ahead in new Arctic oil region

Lukoil signs cooperation agreement with regional authorities over the development of the East-Taymyr field. Geological mapping is due to start in 2017.

By Atle Staalesen, January 27, 2016
Independent Barents Observer
Photo: Thomas Nilsen

The cooperation deal signed by Lukoil President Vagit Alekperov and Krasnoyarsk Governor Viktor Tolokonsky includes 350 million rubles, TASS reports. The money will be invested in social development projects in Khatanga, the Arctic town located near Lukoil’s newly obtained license area.
“This is a very important project not only for the town of Khatanga, but for the whole region of Krasnoyarsk“, Tolokonsky says, a press release from his regional government reads.
For Lukoil, the East-Taimyr is seen as a gateway to a new and untouched region. Resources in the area could be significant and the company might be interested in developing them in a similar way as in the Timan-Pechora province. There, Lukoil pipelines oil to the terminal of Varandey, from where tankers ship the hydrocarbons to the world markets through the Barents Sea.
The privately-owned company cashed out 1,9 billion rubles for the East-Taimyr license, as much as 600 times higher than the tender starting price.
The license was won in strong competition with Rosneft, Privately-owned Lukoil was first declared winner of the license. However, Rosneft disputed that decision and took the case to court. An appeal court settled the case in December 2015.

Indigenous peoples’ organization declared as foreign agents

Indigenous peoples’ organization declared as foreign agents. An organization supporting indigenous peoples in Russia’s northern regions has been fined 300,000 rubles for failing to register as foreign agent.

January 28, 2016, by Trude Pettersen Independent Barents Observer

The organization “Center for Support of Indigenous Peoples of the North” (CSIPN) has been fined 300,000 rubles for breaking Russia´s much-criticized law on foreign agents, Gazeta writes. The organization had failed to register itself, and was in November 2015 declared “foreign agent” by Russia´s Ministry of Justice.
“I can only regret that yet another organization for indigenous people is hit by the implementation of this law”, says Christina Henriksen, leader of the Working Group for Indigenous Peoples (WGIP) in the Barents Region, to Independent Barents Observer. “I am going to raise this issue with Russian authorities next time I meet with them”, Henriksen says.
In the Barents Region, seven groups are have been branded “foreign agent” by Russia’s Ministry of Justice. In September 2015 the organization Yasavey Manzara in Nenets Autonomous Okrug became the first Indegenous Peoples NGO to get the stamp.
Although WGIP doesn´t have any formal cooperation with CSIPN, Henriksen knows the leader of CSIPN, Rodion Sulyandziga well after many years of cooperation through RAIPON, the Russian Association of Indigenous Peoples of the North, where he used to be part of the leader team.
CSIPN was established in 2001 as a non-governmental organization that provided help to indigenous peoples and their communities in the transfer to the market economy conditions of present-day Russia. It offered practical training in institution-building, economic development, land and natural resources use, legislation, environmental protection, and cultural heritage, according to University of the Arctic.
Henriksen hopes that the issue of persecution of organizations that support indigenous peoples will be brought to a higher political level: “I hope that Russia´s partners in the Barents Council and the Arctic Council will address this case with their Russian colleagues. WGIP raises this question whenever we can, but it would definitely help if Norwegian authorities would improve their relations to our neighbouring country, so that there would be room for constructive discussions on such challenges”.
The law that came into force in 2012, imposed organizations receiving funding from abroad or engaging in political activity to register as foreign agents. Very few organizations voluntarily agreed to designate themselves as such, and from 2014 the Ministry of Justice was granted powers to name agents of their own.
The number of NGOs operating in Russia has declined with more than 30 percent during the last three years, Interfax reported.

1595 Nova Zembla

Gerrit de Veer – Levinus Hulsius: De tocht van 1595: het kielhalen. Twee bemanningsleden, die huiden gestolen hebben van Nenets (Lappen), worden gekielhaald. Van de ene blijkt na het ophalen slechts een half lichaam te resten, de ander wordt nat aan land gezet.
Gerrit de Veer – Levinus Hulsius: The Journey of 1595: the keelhaul. Two crew members, who have stolen skins of Nenets (Lapps), are keelhauling. From one after getting hauled only half a body was left, the other put ashore wet.

1880 Nova Zembla – Louis Apol

Studieblad met Nenets (Samojeden), sledes, graven en een zeevogel. Rijksmuseum: Dit object behoort tot Schetsboek met 38 bladen betekend tijdens de expeditie naar Nova Zembla in 1880 (RP-T-1971-218).

Louis (Lodewijk Franciscus Hendrik) Apol (Den Haag, 6 september 1850 – Den Haag, 22 november 1936) was een Nederlands kunstschilder en behoort tot de Haagse School.
In 1880 voer hij mee op de laatste expeditie van de schoener Willem Barents naar Nova Zembla. De vele indrukken en schetsen van deze reis boden hem de rest van zijn leven veel stof voor zijn werken waaronder het panorama Nova Zembla in Amsterdam.

Louis ( Lodewijk Franciscus Hendrik) Apol (The Hague, September 6, 1850 – The Hague, November 22, 1936) was a Dutch painter and one of the Hague School. In 1880 he sailed along on the last expedition of the schooner Willem Barents to Novaya Zemlya. The many impressions and sketches from this trip offered him the rest of his life much material for his works including the panorama Nova Zembla in Amsterdam.
(Study sheets: Samoyeds, sleds, grave and a seabird).

Opnamedatum: 2014-01-28

Arctic Definition