Zoals de vaste lezer van Arctica wellicht heeft gemerkt, is de Arctica kalender 2011 onder het ijs geschoten. De kalender was zo goed als af, maar dan was er wat met deze foto, dan weer met die, enz. Daarnaast vroegen andere zaken onze aandacht. Het leek ons geen goed plan nu nog een kalender uit te geven. Het verhaal dat wij met de kalender wilden vertellen over de moderne VOC-mentaliteit ten aanzien van inheemse Arctische volken, hebben we daarom omgezet in een serie artikelen.
Eeuwenlang staan Nederlanders in contact met inheemse Arctische volken. Meestal verliepen die ontmoetingen vriendelijk. Soms was er echter weinig respect en kwam het tot diefstal van godenbeelden, het ontvoeren van mensen of gewelddadige confrontaties.
Vaak wordt vergeten dat voordat in 1721 de Noorse evangelist Hans Egede voet op Groenland zette, Nederlandse walvisvaarders al ruim een eeuw de Groenlandse kusten bezochten.
Een kernvraag is: hoe kijken we terug op ons Arctische verleden zonder te moraliserend of vererend te worden? Wordt bijvoorbeeld de film Nova Zembla een onversneden heldenepos over Willem Barentsz? Of wordt het ook een film waarin de geschiedenis door de ogen van Nenets wordt verteld?
De Poolnacht van Groningen zit erop, met bewonderenswaardig veel activiteiten. Echter, ten opzichte van inheemse Arctische volken waren er verschillende respectloze momenten. Het zijn geen ‘Indianen’, ‘Eskimo’s’ of ‘Samojeden’ die op Jamal in Siberië wonen, maar Nenets, wat ‘mensen’ betekent.
Nederland wil na Schiphol en Haven Rotterdam ook de gasrotonde van Europa worden. Bij het protest tegen de opslag van Russisch gas onder Bergen, Noord Holland wordt vergeten dat ook Nenets ernstige gevolgen ondervinden door gaswinning onder de weidegronden van hun rendieren. Zoals ook wordt vergeten dat we voor nieuwe kerncentrales niet alleen volgende generaties opzadelen met radioactief afval, maar dat daarvoor ook uraniumerts gewonnen moet worden. Die mijnbouw vindt meestal op inheems grondgebied plaats. Op dezelfde wijze vergaten we in 1986 dat er Innu (Indianen) in Oost-Canada rondtrokken, toen we daar onze militaire laagvliegoefeningen hielden. Ondanks mensenrechtenverdragen en milieuregelgeving laat het Nederland van nu wederom economische belangen zwaarder wegen dan respect voor inheemse volken.
Dat heeft ook fotograaf Jeroen Toirkens met eigen ogen kunnen zien toen hij, zolang het nog kon, in twaalf jaar twaalf reizen maakte naar onder andere nomadische volken vaak Arctische gebieden voor zijn project voor zijn project NomadsLife. Dit project komt tot een (voorlopig?) eind met een overzichtstentoonstelling en het fotoboek Nomad.
Inhoud arctica 33 – winter 2010/2011
33.1 Arctic Peoples Alert
33.2 2011 Nansen-Amundsen Jaar
33.3 Nederlanders en Arctische volken
33.4 De Poolnacht van Groningen
33.5 Poolkoorts
Geplaatst 18.03.11; Gewijzigd: 11.10.2013
Moskou, 15 september 2013. De Russische Federatie heeft voor het eerst in 20 jaar weer marine-schepen naar de wateren rond de Noordpool gestuurd. Een vloot-eenheid rond het zware door kernenergie aangedreven slagschip Pjotr Weliki is bij de Nieuw-Siberische Eilanden gearriveerd. Dat heeft viceminister van Defensie Arkadi Bachtin in Moskou verklaard: “We zijn voor altijd naar de Arctische wateren teruggekeerd. Voortaan zal de Noordvloot in het gebied rond Frans Jozefland ten noordoosten van Spitsbergen, ten westen van de eilandengroep Severnaja Zemlja en ten noorden van Nova Zembla en de Barentszzee kruisen.”