Film Nova Zembla = Geschiedsvervalsing

Van de 3D-film Nova Zembla over de epische overwintering
van Willem Barentsz en zijn mannen had ik geen hoge verwachting. Objectief kan
ik ook niet zijn. Ik ken het verhaal goed en niet iedereen heeft met Nenets
1.000 km langs de kust van de Barentszzee bij min 30º C gereisd en contact met
de Samen op Kola.

Ik ben gevoelig
voor stereotype IJslandse landschappen en sentimenteel gedoe met een kuikentje.
Ik zie niet vaak in de winter zo’n jonge kauw. Voor De Veer is het overigens zijn tweede reis met Barentsz.
Misschien was het niet haalbaar om
op Nova Zembla zelf te filmen. Een radioactieve regisseur Reinout Oerlemans
langs de kantlijn is niet aan te bevelen en het zou zonde van die mooie Robert
de Hoog, die Gerrit de Veer speelt. Maar filmen in Noord-Rusland had toch moeten
lukken.

In zijn making off kan Oerlemans niet genoeg
superlatieven vinden om het vergelijk te trekken tussen de extreme
omstandigheden van het filmen op IJsland en Noord-Canada en de overwintering op
Nova Zembla in 1596-1597. Even vergeet hij het verschil in de beschikbare
kennis en ervaring toen en nu.

Nu ik de film
gezien heb, wordt bevestigd dat het eposverhaal historisch wordt verkracht. Reinoutje
heeft waarschijnlijk niet zitten opletten toen Isings’ schoolplaat ‘Het Behouden Huis’ in de klas werd
behandeld, maar over ‘Goede en Slechte
Tijden’ zitten dromen. Over de kwaliteit van de film laat ik me maar niet
uit. Dat hij in plaats van Willem Barentsz Gerrit de Veer als held opvoert en deze
een vriendinnetje geeft, de mooie Doutzen Kroes, is zogezegd filmische vrijheid.
Barentsz past niet in Oerlemans romantische verhaal. Die heeft al genoeg
geografische namen vernoemd gekregen en is inmiddels nagenoeg onbekend. Oelemans laat niets over van de epische
dood van Barentsz en wordt afgeraffeld ten behoeve van een vechtpartij. Na een
langdradig toneelspel duikt het reddende schip van De Rijp wel erg snel op.

Als gevolg van
het beperkte geschiedenisonderwijs in Nederland de kennis over Barentsz al
belabberd. Het is niet raadzaam de film ter vervanging van de weinige geschiedenislessen
te vertonen. De NOT-Teleac serie uit 1997 ‘Willem
Barentsz achterna’, weliswaar niet in 3D, is zelfs beter.

In de film vaart
in 1596 er maar één schip uit. De bemanningslijst klopt niet helemaal.
Scheurbuik is de spelers niet af te zien. IJspegels zien er in mijn baard
anders uit. Echter, vooral mis ik een prominente rol voor Jan Huygen van Linschoten (ca. 1563-1611), die de basis legde voor de VOC en WIC. 400 jaar
geleden, op 8 februari 1611, overleed Van Linschoten te jong.

Het was te verwachten 
dat Oerlemans aan geschiedvervalsing zou gaan doen. Gerrit de Veer was er tenslotte al mee
begonnen, dichter Hendrik Tollens (1819) ging – voor eer en glorie van het
nieuwe koninkrijk der Nederlanden – mee verder en Oerlemans doet er nu een
ijsbergje bovenop. Maar de koopmannen van nu, zoals die van Royal Haskoning en Shell, op pad in Russisch noorden, kunnen er niet veel mee.

Natuurlijk was het
te verwachtte dat mijn stokpaardjes, zoals de ontmoetingen met de inheemse
Arctische bevolking, de diefstal van afgodsbeelden, de eerste mensen die de
overlevenden in 1597 zien en de Sami-gids, niet in beeld worden gebracht

Over ijsberen zal
ik het maar helemaal niet hebben. Na een Koninklijke première draaide de film Licht (When de Light comes, 1998), waarin in een Almeerse studio een levende ijsbeer de
aanval opent, twee weken in de bioscoop. Voor mij is een week Nova Zembla al genoeg.

De kritiek die Van Linschotens in 1601 op het reisverslag
van Gerrit de Veer had, kan Anno 2011 zo voor de film worden overgenomen: ‘Want
aensiende de schriften, die daer van uytgegeven zijn, docht my dat alsoo de
selve maer aan landt ghesmeet waren, meer tot vermakinghe des Lesers, als tot
rechte kennisse der Noordse Landen’ (Souffrir
pour parvenir. Blz. 120. 1998).

Zie ook: www.geschiedenis24.nl  GG. 2011.11.25 b; wijz.: 2011.11.27

Steun de inheemse Arctische volken!
Word donateur van Arctic Peoples Alert.

Jeugdroman: IJsbarbaar

Rob Ruggenberg
historische jeugdroman
ISBN: 9789045112862
Uitgeverij Querido / 320 blz. / € 14,95 http://www.ijsbarbaar.nl
Ruggenberg hoorde het verhaal dat in 1625 een Groenlander een demonstratie op de Haagse Hofvijver had gegeven. Hij dacht: Misschien is dit een mooi gegeven voor een nieuwe jeugdroman en ging op onderzoek uit.
Na in 1993 al op Jan Mayen te zijn beland, bezocht Ruggenberg in 2009 en 2011 Groenland. Hij woonde er een poosje bij Inuit en schreef er zelfs de eerste en laatste hoofdstukken. Zijn onderzoek heeft niet alleen een boeiende en leerzame jeugdroman over hoe vroeger Inuit leefde opgeleverd, waarin de romanpersoon, de jonge Inuk Nunôks, een mengeling van verschillende in de 17de eeuw door walvisvaarders en/of handelaren naar Nederland ‘meegenomen’ Groenlanders is. Ook vond hij verschillende historische informatie terug. Bijvoorbeeld over de Groenlander die in 1625 op de Hofvijver voor prins Maurits en de Winterkoningin in een kajak met pijl en boog op meeuwen jaagde. Zo vond Ruggenberg op een winteravond bij de openhaard, waarschijnlijk denkend aan zijn volgende boek, lezend in Noord en Oost Tartarye (Nicolaes Witsen, 1692, pag. 928), dat over Rusland en Siberië gaat een stukje over Groenland: ‘Willem Ys, in zijn leven Burgermeester op het Oost-Vlieland, heeft my bericht, dwers achter Ysland, daer het oude Groenland was, aen land te zijn geweest, (…) dat voor vijftig Jaer, als hy daer was, twee Groenlanders wierden gevat, dat de eene kortelijk stierf, en dat de andere eenigszins Nederlandsch tot Amsterdam leerde; en na twee Jaer weder derwaerts wierd gebragt…’
Ruggenberg heeft voor de titel een goed argument. In tegenstelling tot de film Nova Zembla geeft IJsbarbaar een heel wat beter beeld van onze geschiedenis. Een aanrader voor Sinterklaas. Zie ook zijn zeer informatieve website.
Ook vindt hij tekst van Nicolaes van Wassenaer (1629) terug: ‘Adriaen Leversteyn, met de Kamer van Hoorn in Compagnie meenende een nieu landt ontdeckt te hebben; daar hij 2 Wilden af mede tot Schiedam bracht; waren seer rouwe Menschen, d’eene was de verleden Somer in ‘s Graven-Haghe, en dede daer in de Vijver van het Hof seer brollige potsen, hij vingh daer Visch en eenighe Meeuwen schoot hij, die werden al rau van hem ghegheten. In somma het was een gantsch Barbarisch Mensch, d’ander was wat melancholijker van complexie, gantsch droevigh en stierf tot Schiedam.’

Film: Nova Zembla

Vanaf 24 november 2011 in de bioscoop. 

Speelfilm / DVD
Met spanning wordt uitgekeken naar wat Reinout Oerlemans
van het heroïsche verhaal ‘De Overwintering op Nova Zembla’ in 3D heeft
overgelaten.

Een schot voor de boeg: Dat zijn film Nova Zembla –
Liefde Bevriest Nooit een verkeerd beeld van de geschiedenis geeft, ligt al
vast door het gebruik van het dagboek van Gerrit de Veer Waerachtighe
beschryvinghe van drie seylagien, ter werelt noyt soo vreemt ghehoort. Dat hij
Gerrit de Veer als held opvoert, gespeeld door de mooie jongeman Robert de
Hoog, en deze een vriendinnetje geeft, gespeeld door de mooie Doutzen Kroes, in
plaats van Willem Barentsz, is zogezegd filmische vrijheid. Barentsz had de pech
te overlijden, heeft daardoor al genoeg geografische namen gekregen en is
inmiddels nagenoeg onbekende geworden. Barentsz past niet in Oerlemans
romantische verhaal. Beter had geweest om Jan Huygen van Linschoten (ca.
1563-1611), die de basis heeft gelegd voor de VOC en WIC, een prominente rol te
geven. Overigens vraag ik me af of die een rol in de film heeft gekregen.

Oerlemans kan in zijn making off niet genoeg
superlatieven vinden om het vergelijk te trekken tussen de extreme
omstandigheden van het filmen op IJsland en Noord-Canada en de overwintering op
Nova Zembla in 1596. Even vergeet hij het verschil in de beschikbare kennis van
toen en nu.

Het is een goed moment om in een tijd van recessie een
heroïsche film uit te brengen, nu de huidige VOC-koopmannen zoals die van Royal
Haskoning en Shell, op Groenland of in Russisch noorden op pad zijn.

Ik verwacht niet dat de diefstal van heilige beelden van
de Nenets of verkrachting scenes een plaats in het verhaal voorkomen. Ook heb
ik niet gehoord dat de ontmoetingen met de Nenets of Sami zijn verfilmd en ben
dan ook benieuwd hoe de terugkeer bij de Sami op Kola zijn verbeeld. Oerlemans
had minstens de moeite kunnen nemen om bij de Nenets en Sami in Noord-Rusland
te filmen. 2011.11.11

Steun de inheemse Arctische volken!
Word donateur van Arctic Peoples Alert.

100 years since Amundsen – symposium – Utrecht

Exploring Polar Regions. 100 years since Amundsen.
14 december 2011 / National Polar Symposium
Boothzaal / Universiteitsbibliotheek Uithof
9.30 – 17.20 u. / Heidelberglaan 3 / 3584 CS Utrecht
http://www.polairsymposium.nl
December 14, 2011 on that day it is exactly 100 years ago that Amundsen and his team reached the geographical South Pole. The symposium will focus on past and ongoing changes in the Arctic and the Antarctic. There will be no entrance fee, but registration is needed. 2011.11.14

 

Oekieviek 2011

19 november 2011 – Eindhoven -Oekieviek – Arctische Markt

Eckart College / Damocleslaan 3 / 5631 KC Eindhoven

19 november 2011 / 10.00 – 17.00 uur / Toegang gratis.

Deze 12^e Arctische Markt wordt de laatste
Oekieviek! Dat klinkt dramatischer dan het is.

Meer dan tien jaar hebben Jonneke van Eijsden, Wim
Baalbergen en Karel Stevens, deze voor Nederland unieke Arctische markt laten
uitgegroeid tot dé ontmoetingsplaats voor mensen die op een of andere wat met
de Arctis – het Noordpoolgebied hebben.

Kunstenaars, organisaties, bedrijven, verzamelaars en
liefhebbers uit binnen- en buitenland treffen elkaar op deze markt. Arctic Peoples is niet in de gelegenheid aanwezig te zijn.

Steun de inheemse Arctische volken!
Word donateur van Arctic Peoples Alert.

Festival Explore The North – Leeuwarden

25 + 26 november 2011 / Leeuwarden en omgeving / Friesland

www.explore-the-north.nl

Explore the North is een nieuw multidisciplinair
cultureel festival dat voor de eerste keer
plaatsvindt. Het programma richt
zich op muziek, literatuur en poëzie rondom schrijvers en muzikanten die zijn
geworteld in de noordelijke cultuur. Het verbinden en versterken van
gelijkgestemde kunstenaars uit het noorden is een essentiële doelstelling van
het festival. Door het geven van opdrachten aan kunstenaars en door aan te
sturen op het ontstaan van nieuwe internationale uitwisselingen is Explore the
North meer platform dan festival.

De hang naar het noorden staat in Europa symbool voor
rust, ruimte, ontdekkingskracht, vrijheid, avontuur en de poëtische leegte van
het landschap. In Explore the North onderzoeken artiest en publiek gezamenlijk
hun verwantschap.

Met een onderscheidende programmering wil Explore the
North muziek en literatuur niet naast elkaar vertonen, maar verweven in
improvisaties, specifieke opdrachten en speciale artist-in-residence
programma’s, waarbij de hang naar het noorden wordt onderzocht en gedeeld met
het publiek.

Explore the North ondersteunt de ambities van
Fryslân 2018.

Programma

Loney Dear is het pseudoniem van de Zweedse
singer-songwriter en multi-instrumentalist Emil Svanängen. Zijn sferische,
dynamische electro-folk met melancholieke ondertoon is al goed voor vijf
albums, waarvan Hall Music dit jaar nog verscheen. Loney Dear speelt op Explore the North een
exclusieve show in Nederland.

Jan Brokken is een Nederlandse schrijver van romans,
reisverhalen en literaire non-fictie met als laatste publicatie Baltische
Zielen. Veel van zijn romans zijn in diverse talen vertaald en verfilmd. Als
schrijver heeft hij internationale faam verworven – The Guardian vergeleek hem
met Graham Greene en de Sydney Morning Herald met Bruce Chatwin.

De uit Zuid-Wales afkomstige dichter en schrijver Philip
Gross is hoogleraar creatief schrijven aan de Glamorgan University en is vooral
bekend om zijn fictie voor jongeren, science fiction, toneelstukken en korte
verhalen. Met zijn laatste poëziebundel, The Water Table, won hij in Engeland
de prestigieuze TS Eliot Prize en in november verschijnt zijn nieuwste werk,
Deep Field.

Jan Douwe Kroeske maakt speciaal voor Explore the North
een twee uur durende live versie van zijn befaamde programma 2 Meter Sessies.
Een avond over het ‘het noordelijk gevoel’ met als speciale muzikale gast
Teitur. Singer songwriter Teitur is afkomstig van de Deense Faeröer Eilanden en
weet als geen ander wat het is om te leven in noordelijke afzondering.

‘Seeljocht’ (Fries voor Zeelicht) is een collectief van
gelijkgestemde muzikanten en kunstenaars uit Noord-Europa en Noord-Amerika. De
groep is door de Popfabryk en Into The Great Wide Open bij elkaar gebracht als
artists-in-residence op het Into the Great Wide Open festival 2011. Daar maakte
de groep kunstenaars een eigen interpretatie en vertaling van Vlieland en de
Waddenzee. Dit leverde een soundtrack op van het geluid van de natuur,
ondersteund met beelden van het eiland zelf. 
Na zeer succesvolle uitvoeringen in de donkere bossen van Vlieland en in
de prachtige historische kerk werd al snel duidelijk dat het niet bij een
eenmalige samenwerking mocht blijven. Festivals Explore the North en Le Guess
Who? presenteren daarom twee nieuwe shows van het collectief Seeljocht.

Symposium: Het
Noordelijk Gevoel

Tresoar – Frysk Histoarysk en Letterkundich Sintrum (Fries
historisch en letterkundig centrum Tresoar)  / Boterhoek 1 / 8911 DH Leeuwarden – Friesland
/ T: 058 7890789 / Gratis / W: www.tresoar.nl

Dichter Tsead Bruinja is gastheer van Explore the North 2011 en zal in die rol
ook dit symposium begeleiden. De Edda (een verzameling literaire en
mythologische werken uit het middeleeuwse IJsland) vormt de rode draad van de avond
waaraan onder meer Ate Jongstra, Remco Ekkers, Kester Freriks en Abe de Vries
hun medewerking verlenen.

Steun de inheemse Arctische volken!
Word donateur van Arctic Peoples Alert.

28 november 2011 – Imaka-lezing – Groningen

British mining on Spitsbergen

Lezing:
Frigga Kruse PhD student Arctic Centre.

Arctisch Centrum / A-weg 30 – ingang H. Colleniusstraat
9718 CW Groningen /T.: 050 3636834 / Entree: € 2,-.

Kruse studies
the development of British mining companies on the Svalbard archipelago in the
first quarter of the twentieth century. Her research question enquires into the
driving forces behind this British involvement, related sub-questions being why
were British mining companies started, how did they choose to operate, and what
were the economic outcomes and geopolitical consequences. She hypothesizes that
not only economic reasons, but also clear geopolitical motivations lay at the
heart of this infant industry, which nonetheless failed against a backdrop of
Norwegian sovereignty over the islands after 1920 as well as global depression.

Steun de inheemse Arctische volken!
Word donateur van Arctic Peoples Alert.